„Ó synd, ó syndin arga, [...]“

Birtingarmynd syndarinnar í Passíusálmunum

Abstract

Í greininni er grafist fyrir um birtingarform syndarinnar í Passíusálmum Hallgríms Péturssonar. Í vestrænni guðfræðihefð hefur gætt spennu milli tvenns konar skilnings á syndinni. Annars vegar hefur verið litið á hana sem einstakar hugsanir, orð eða ill verk sem manninum er að meira eða minna leyti í sjálfsvald sett hvort hann velji að framkvæma eða láta ógerð. Líta má á þetta sem siðrænan skilning á syndinni. Hins vegar hefur verið litið á hana sem spillt ástand mannsins eftir syndafallið sem geri það að verkum að honum sé í raun ógerlegt að velja að breyta rétt. Hér kallast þessi skilningur tilverufræðilegur. Athugunin leiðir í ljós að bæði þessi merkingarsvið koma tíðum fyrir í Passíusálmunum svo sem við mátti búast eins fyrirferðarmikið og hugtakið er í sálmunum. Þá virðist Hallgrími ekki hafa verið í mun að halda merkingarsviðunum aðgreindum. Þykir það renna styrkum stoðum undir það mat að Passíusálmana beri fremur að skoða sem íhugunar- og guðræknirit en guðfræðilegt verk. Hlýtur það að valda miklu um hvernig sálmarnir eru túlkaðir, meðal annars sá syndaskilningur sem þar ríkir.