„Þá leyfir maður sér liggur við að hlaupa tungumálanna á milli“

Íslensk-ensk málvíxl framhaldsskólanema á samfélagsmiðlum

Abstract

Í greininni er fjallað um sambýli íslensku og ensku eins og það birtist í málnotkun 92 framhaldsskólanema á samfélagsmiðlinum Facebook. Byggt er á greiningu á hlutverki málvíxla í stöðuuppfærslum (5.983 orð), athugasemdum (4.084 orð) og einkasamtölum (17.408 orð), það er að segja þegar gripið er til orða, orðasambanda, setninga og jafnvel lengri segða á ensku þar sem íslenska er annars grunnmálið, en slík víxl eru gjarnan talin vera eitt helsta einkenni unglingamáls. Í ljósi umræðu um vaxandi enskunotkun á tímum alþjóðavæðingar og örra tæknibreytinga, auk þess sem málvíxl eru talin eitt megineinkenna unglingamáls, kemur ef til vill á óvart að hlutfall ensku er einungis 3,02% af heildarorðaforðanum í gögnum okkar (831 orð af 27.475). Almennt eru málvíxl algengari í einkaspjalli en á sýnilegum vettvangi, það er í stöðuuppfærslum og athugasemdum, eins og við mátti búast, en meðaltölin segja þó ekki alla söguna. Hlutfall ensku sveiflast til að mynda frá 0,16% í samtali um skólaverkefni upp í 30,47% í ærslafullu spjalli um næturlíf, tónlist og myndbönd á Youtube. Þó er ekkert í gögnum okkar sem bendir til tvítyngdra málaðstæðna þar sem enska er notuð sem grunnmál samhliða íslensku. Meðal þess sem rannsókn okkar leiðir í ljós er að ungmennin nota ensku helst þegar þau virðist vanta orð á íslensku, í upphrópunum, til áhersluauka, í leikrænum tilgangi og til að styrkja tengsl sín á milli. Þessar niðurstöður eru í samræmi við það sem sambærilegar erlendar rannsóknir hafa leitt í ljós. Auk þess kemur enska gjarnan við sögu í þeim textum sem birtir eru með myndum í stöðuuppfærslum. Það sem síðan ræður mestu um hvort málvíxlum er beitt eru annars vegar málaðstæðurnar og hins vegar umræðuefnið. Á samtalsþráðunum er almennt meiri tilhneiging til að skipta yfir í ensku en það fer þó mjög mikið eftir umræðuefninu. Þegar rætt er um efni á borð við skóla eða almennar frístundir heyrir til undantekninga að gripið sé til ensku en þegar talið berst að tölvuleikjum, sjónvarpsþáttum og tilteknum sérhæfðum viðfangsefnum eru málvíxl býsna áberandi.